Ο Κώστας είναι ένα παιδί που μεγαλώνει στο Αϊδίνι των αρχών του 20ού αιώνα με την οικογένειά του, μόνο που τα όνειρά του θα γκρεμιστούν με τη σφαγή των κατοίκων της πόλης από τους Τούρκους το 1919. Θα γλυτώσει από θαύμα και θα μεταβεί στη Σμύρνη όπου θα γνωρίσει τον έρωτα στα μάτια της Ελενίτσας. Όμορφες και ανέμελες στιγμές θα τον ωριμάσουν και θα τον γεμίσουν εμπειρίες και όνειρα λίγους μήνες πριν την ολοκληρωτική καταστροφή.

Ο Κώστας Στοφόρος έγραψε ένα υπέροχο, συναρπαστικό κείμενο που ακροβατεί ανάμεσα στο μυθιστόρημα και στη μαρτυρία, μιας και βασίζεται στο ημερολόγιο του παππού του, Κώστα Ταρλατζή, ενός έξυπνου και μορφωμένου ανθρώπου που βίωσε τις δύσκολες στιγμές του ελληνισμού και αποφάσισε στα ογδόντα του να καταγράψει τα βιώματά του. Το βιβλίο ξεκινάει με τον θάνατο του παππού Κώστα και τις εξελίξεις που οδήγησαν να βρεθεί από τον συγγραφέα ένα πακέτο με δακτυλογραφημένες σελίδες και σημειώσεις του παππού του για τη ζωή του. Ο Κώστας Στοφόρος βασίστηκε σε αυτές τις αναμνήσεις και κατέγραψε τις τελευταίες μέρες του ελληνισμού στο Αϊδίνι και γενικά στη Μικρά Ασία. Μυθοπλασία ανακατεμένη με τα πραγματικά γεγονότα, ζωντανεύει την ευζωία των Ελλήνων του τόπου, τις διασκεδάσεις τους, την καθημερινότητά τους, τις σπουδές τους, τα αγαπημένα τους μέρη για έξοδο και πολλά άλλα.

Ο Κώστας Ταρλατζής μεγάλωσε στο Αϊδίνι την περίοδο 1919-1922 όπου πραγματοποιείται η μικρασιατική εκστρατεία, η ήττα του Ελευθερίου Βενιζέλου, το τέλος της Μικράς Ασίας. Ερωτευμένος ήδη από τα 9 του με τη συνομήλική του Ελένη, η οποία μαζί με τη Βερενίκη ήταν τα μοναδικά κορίτσια της τάξης του, έζησε μαζί της κωμικοτραγικές στιγμές μέχρι τη μετακόμιση της οικογένειάς της στον Μπουρνόβα. Πόσο όμορφες και γλυκές οι στιγμές του ελληνισμού στο Αϊδίνι! Ο Μορφωτικός Σύλλογος «Μέλισσα», ο ποταμός Εύδωνας που διασχίζει την πόλη, ο τοπικός Προσκοπικός Σύνδεσμος και πώς παραλίγο, χάρη σε μια ιδέα των παιδιών, να ξεκινήσει εμφύλιος πόλεμος με τα τουρκόπουλα, ο ηρωικός έφορος των προσκόπων Αϊδινίου Νικόλαος Αυγερίδης και πολλά άλλα γαλουχούν τον μικρό πρωταγωνιστή και απολαμβάνουμε την ήρεμη κι ανέφελη καθημερινότητά του. Όταν όμως μπαίνει ο ελληνικός στρατός στο Αϊδίνι στις 14 Μαΐου του 1919, μετά από τρεις μέρες μαχών με τους Τούρκους, αφήνει την πόλη στο έλεός τους, με αποτέλεσμα να σφαχτούν άμαχοι και πρόσκοποι (πόσο τραγική και αυτή η σελίδα ανάμεσα στις άλλες) και ο Κώστας Ταρλατζής να γλυτώσει από θαύμα με την οικογένειά του, ώσπου στις 20 Ιουνίου ο ελληνικός στρατός κατάφερε να απελευθερώσει ξανά την πόλη.

Στο άτυπο δεύτερο μέρος του βιβλίου ο Κώστας Ταρλατζής έρχεται με τους δικούς του για ασφάλεια και καλύτερη ζωή στη Σμύρνη, όπου με τον κολλητό του, το φτωχόπαιδο Αρίστο, έναν εντελώς διαφορετικό χαρακτήρα, κάνουν αταξίες. Ο Αρίστος σπρώχνει στις τρέλες τον μαζεμένο Κώστα και ο Κώστας αναλαμβάνει τη μόρφωση του Αρίστου. Μαζί μεγαλώνουν, μαζί τρέχουν στα σοκάκια, μαζί συζητούν τα πάντα. Με παραστατικότητα και άφθαστο ρεαλισμό ζούμε από κοντά τις βεγγέρες, τις σπουδές, τα έθιμα του επιταφίου της Αγίας Φωτεινής, ακόμη κι έναν σημαντικό για τον Κώστα αγώνα ποδοσφαίρου το 1921, αφού ο ήρωας του βιβλίου καταφέρνει να παίξει στον Πανιώνιο, δίπλα στα ινδάλματά του. Η αγαπημένη συνήθεια του Κώστα, το διάβασμα, τον έκανε να προσομοιάζει τις περιπέτειές του με περιστατικά από τους «Αθλίους», την «Παναγία των Παρισίων», τα βιβλία του Ιουλίου Βερν κ. ά. Όμορφες και ανέμελες στιγμές που σβήνουν επιφανειακά τον χαλασμό του Αϊδινίου, με φλερτ, κοσμική ζωή, αγνές φιλίες ξεδιπλώνονται σε σύντομα κεφάλαια που κρατούν την προσοχή τεταμένη για το τι θα γίνει παρακάτω. Συγκινήθηκα με την άδολη αγάπη του Κώστα και της Ελενίτσας με την οποία ξαναβρέθηκαν, καρδιοχτυπούσα για τη διακριτική τους αλληλογραφία μην πέσει σε ξένα χέρια, χαιρόμουν για τον τρόπο που κατάφερναν να ξεφεύγουν από την επιτήρηση των γονιών τους. Παράλληλα εξελίσσεται και ο έρωτας του Αρίστου για την Αϊσέ και το δικό τους ερωτικό αλισβερίσι. Πόσο τρυφερές και όμορφες οι στιγμές της τρυφηλής Σμύρνης, με έμφαση στη λειτουργία και στην περιφορά του επιταφίου της Αγίας Φωτεινής το τελευταίο Πάσχα των Ελλήνων, το τόσο κατανυκτικό που λες και ένιωθαν ήδη τα μελλούμενα… Υπέροχες περιγραφές, ενδιαφέροντα στιγμιότυπα που δένουν αρμονικά με τα τοπόσημα της πόλης, δυο έφηβοι που αγκαλιάζουν τη ζωή αλλά η σφαγή θα κόψει άδοξα και νωρίς τη συνέχεια του έρωτά τους.

«Πολύ αργά για το Αϊδίνι» λοιπόν, καθόλου αργά όμως για όλους εμάς, όσους έχουν ρίζες ή και όχι από τα μικρασιατικά χώματα, να θυμόμαστε τις αιματοκυλισμένες αυτές στιγμές του ελληνισμού και να μνημονεύουμε τους νεκρούς από τις σφαγές και τις κακοποιήσεις των Τούρκων από το 1919 ως την τελική καταστροφή αλλά και νωρίτερα (1914 έγινε η γενοκτονία των Ποντίων). Ο Κώστας Στοφόρος έγραψε ένα συγκινητικό και τρυφερό μυθιστόρημα για τις όμορφες στιγμές που γαλούχησαν τον παππού του και μας παρέδωσε διεισδυτικά ψυχογραφήματα, παραστατικές απεικονίσεις χαμένων τόπων και ανατρεπτικές ιστορίες που μου κράτησαν αμείωτο το ενδιαφέρον ως το τέλος, όπου ολοκληρώνεται ένας κύκλος με τέτοια συγγραφική δεξιοτεχνία που δάκρυσα. Η εικονογράφηση της ομάδας του Αρτέον είναι παραστατική, ανάγλυφη, τρισδιάστατη, σχεδόν φωτογραφική, αποτυπώνει με εξαίρετη λεπτομέρεια και απαράμιλλη τέχνη σπίτια, δρόμους, πόλεις, ανθρώπους, κτήρια μέσα από ποικίλες οπτικές γωνίες και με διαφορετικές προοπτικές. Ένα βιβλίο-φόρος τιμής για τα θύματα της μικρασιατικής καταστροφής και για τις στιγμές του ελληνισμού που χάθηκαν για πάντα.